::.Sosyal Hizmet Uzmanı Web Sitesi.::

Fatih KILIÇARSLAN
Sosyal Hizmet Uzmanı, Aile ve Evlilik Danışmanı

fkilicarslan34@gmail.com

ŞİZOFRENİ TEDAVİSİNDE SOSYAL HİZMET UZMANIN

FONKSİYONLARI

Bakırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi

T.C. Sağlık Bakanlığı Hastanelerinde sosyal hizmet uzmanlarının temel hizmet birimi sosyal servis, sosyal servisin temel elemanı SHU’ dır. (1)

Sosyal Hizmet mesleği; insanların problem çözme kapasitelerini arttırmayı; kaynak, hizmet ve olanak sağlayacak sistemlere müracaatçıları sevk etmeyi, bu sistemlerin etkili ve insancıl olarak işlev görmesi sağlamayı, sosyal politikaların gelişimi ve ilerlemesi için katılımda bulunmayı amaçlayan meslektir.(2)

Sosyal hizmet, sosyal sorunların çözümüne yönelik bilimsel uygulamaları içeren bir meslektir. Sosyal hizmet mesleği toplumun sorunlarına katılımını destekleyici, bireylerin özgürleşme ve sivilleşme çabalarını geliştirerek birey, grup ve toplumla çalışır. İnsan odaklı uygulamaları içerir. Din, dil, sınıf farkı gözetmeden mesleki uygulamalarını yürütür. Sosyal hizmet uzmanları, mesleki bilgi ve becerileri ile toplumsal barış ve uzlaşmanın çabası içersinde açık iletişim ve katılımı önemseyerek rol ve fonksiyonlarını ortaya koyar.

Psikiyatrik tedavi sürecinde ağırlık, psikiyatrist ile sosyal hizmet uzmanı arasındaki ilişki yönüne kaymıştır. Psikiyatrist, tüm bakım ve tedavi etkinliklerinin genel sorumlusudur. Sosyal hizmet uzmanı, onun sorumluluğu alanındadır. Dolayısıyla her ikisi arasında sıkı bir işbirliğinin, meslekî bilgi ve beceri yönünden dayanışmanın ne denli gerekli olduğu acıktır. Daha da ileri giderek psikiyatrik ortamda sosyal hizmetin verimliliği, büyük ölçüde psikiyatrisin sosyal hizmeti nasıl algıladığına ve bunun sonucu olarak psikiyatrik sosyal hizmet uzmanına yönelik tutumlarına bağlıdır denebilir(3)

Standardında sosyal hizmet uzmanı bulunan yataklı tedavi kurumlarında bir sosyal servis kurulur. Birden fazla sosyal hizmetler uzmanı bulunduğu takdirde, içlerinden baştabip tarafından görevlendirilen bir tanesi bu servisin amirliği görevini de yürütür.
Sosyal servis, yataklı tedavi kurumlarına müracaat eden, yatan ve kurumdan çıkan hastaların sosyal ve ekonomik sorunlarının saptanması, çözümlenmesi, hastanın çevresi ve ailesiyle ilişkilerinin sağlanması, kurumun halkla ilişkiler işlerinin yürütülmesi ile görevlidir. Ayrıca kurum personelinin karşılıklı ilişkilerinde ve sosyal sorunlarında danışma ve yardım sağlama görevini de yapar.(4)

Psikiyatri tedavi sürecinde hasta ve ailesinin tedavi sürecine aktif katılımını engelleyen sosyal, ekonomik ve çevresel sorunların giderilmesinde sosyal hizmet uzmanları sosyal hizmet ve yardımlaşma kurumları ile işbirliği içersinde tedavi süreci ve taburculuk sonrasında mesleki uygulamalarını gerçekleştirerek hasta ve ailesine sosyal destek hizmetlerini yürütür. (5)
Şizofrenlere tedavi, bakım ve rehabilitasyon hizmetleri multidisipliner ekip, psikiyatrist, psikolog, sosyal hizmet uzmanı, hemşire ve personel’ in işbirliği ve koordinasyonu içersinde yürütülür.Psikiyatrik tedavi sürecinde, Psikiyatrik tedavi ekibinin her üyesi kendi mesleki sınırlan içinde hasta ile ilişki kurmalıdır. Tedavi ve bakım programı da ekibin her üyesinin gözlem ve görüşmeleri sonucu elde edilen bilgiler doğrultusunda biçimlendirir. Bu görüşü savunanlara göre sosyal hizmet uzmanında psikiyatrist kadar önemlidir. Sosyal hizmet uzmanı, mesleki açıdan gerekli bilgi birikimine sahipse uygun kararlar verebilme gücü ve becerisine da sahip kabul edilmektedir.

Tedavi ve rehabilitasyonun temel fonksiyonu hastaları başkalarına muhtaç olmadan özgüveni gelişimi, yaşam becerileri iyileştirilmiş ve ya en az bağımlılık seviyesinde sosyal bağlantıları içinde yaşayabilir hale getirmektir. Bunun içinde sosyal hizmet uzmanı hasta, taburcu edilmeden önce ev ve çevre yaşantısına uyum sağlamak için aile ve sosyal çevre iletişim kurularak tedavi ve rehabilitasyon sürecine katılmalıdır. Hastanın uyumunda aile içi iletişim, sosyal ve iş çevresinin ve ekonomik sorunların ortadan kaldırılması için sosyal hizmet kuruluşları ile işbirliği sağlanmalıdır. Sosyal Hizmet Uzmanları bu çalışmaları yürütürken mesleki eğitim disiplinleri arasında yer alan Bireyle Terapötik Çalışma, Görüşme Teknikleri, Grupla Terapötik Çalışma, Aile Terapisi, Toplumla Çalışma ve Sosyal İnceleme Raporu uygulamalarını sosyal hizmet bilimi çerçevesinde yürütür. Tedavi ve rehabilitasyon merkezlerinde uygulamalarını T.C. Sağlık Bakanlığı; Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği, Madde 35; R.G. Tarihi:13.01.1983 R.G. Sayısı:17927 maddesinde belirtilen Sosyal Servis birimlerinde gerçekleştirir.

İlgi Yoksunluğunun Sağaltımı Yaklaşımının dayandığı bilimsel temellere gelince; ABD 'de Minnesota çalışmalarından elde edilen bulgu da sudur: Hekimlere başvuran hastaların yaklaşık %40'ini tıbbi şikâyeti olanlar diğer %60'ini ise tıbbi sosyal hizmet ihtiyacı karşılanamayanlar oluşturmaktadır. Eyalet de hastalar üzerinde yapılan bir araştırmada, taburcu aşamasına gelmiş hastaların tıbbi tedavi gördükleri halde tam anlamı ile iyileşmedikleri ve 3/5'inin kendileri için Sosyal Çalışma yapılmadan ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyiliğe ulaşmadıkları ortaya çıkarılmıştır. Sözü edilen Sosyal Çalışmanın tanımında en belirgin öğenin hastaya gösterilen mesleki ilgi ve alakanın yoğunluğu ve tedavi amaçlı olusudur. (6)

Hasta ile ilgilenen sosyal hizmet uzmanın görevi, bireyin kişilik özelliklerine ve ihtiyaçlarına uygun bir sosyal ortamı ve sağlığına yeniden kavuşmasını hızlandırmaktır. Sosyal hizmet uzmanı hastanın kişisel, bio- psikolojik yapısını dikkate almak suretiyle hastanın ve tedavi ekibinin mümkün mertebe beklentilerine paralel bir biçimde hayat kalitesini arttıran en uygun bir sosyal ortamın ve uyumun sağlanmasına yönelik tedbirler alır.(7)

Şizofrenlerin Yönelik Uygulamalarda Karşılaşılan Güçlükler

En temel sorun şizofrenlerin aile ve toplum desteğinden yeterli düzeyde yararlanamaması ve aile ve çevresi tarafında ihmal, istismar, fena muameleye maruz kalmasıdır. Özellikle sokağa terk edilen, bimekan yaşayan hastaların yaşadıkları trajedidir. Hastanemizde ülkemiz çeşitli bölgelerinden hastalar yatmakta, taburculuk sonrası sosyal hizmet uzmanları aileleriyle iletişim kurmakta güçlük çekmekte, ailelerince hastalar hastanemize terk edilmektedir yıllarca akut ve kronik bakım servislerimizde kalmaktadırlar. Kimsesiz ve bimekan hastaların bakım kuruluşlarına yerleştirilmeleriyle güçlüklerle karşılaşmaktayız.

Gerek SHÇEK gerekse yerel yönetimler ve darülacaze gibi kurumlar şizofren hastaları almamakta, yönetmeliklerine uygun olmadığını belirtmektedirler. Ancak bu kurumlar huzurevleri gibi işlev görmekte, ihtiyaç ve mağdur kimsesiz kronik şizofren hasta grubu ihmal etmektedirler ve halen tüm mağdur grupları karşılayacak sağlıklı politika ortaya koyamamışlardır.

Ailesi yanında tedavisi sürürden hasta gruplarına taburculuk sonrası yeterli düzeyde ev, iş yeri ve sosyal ortamlarda ziyaretler yaparak hastaların uyum, iletişim ve davranış sorunlarını çözümleyici toplumsal hayata adaptasyon hizmetlerini içeren mesleki uygulamalar yürütülememektedir. Hasta içersinde sosyal hizmet uzmanı sayımızın yetersiz oluşu, tedavi programlarının taburculuk sonrasını içermemesi bu amaçla yerel düzeyde gündüzlü rehabilitasyon merkezlerinin oluşmaması hastanın aile ve sosyal çevrede uyumunu destekliyici hizmetlerin gerçekleşmesini engellemektedir.

Ayrıca vesayet altına aile ve yakınları tarafında alınmış, sosyal güvenlik kurumlarınca vasi aracılığı ile ödenen, hastanın ihtiyaçlarının karşılanması için harcamalar bazı vasilerince yapılmamakta, hastalar mağdur edilmektedir. Bu durum tarafımızdan tespit edilmesine ilgili mahkemelere bildirilmesine rağmen adli süreçlerin yavaş işlemesi nedeniyle hastaların mağduru durumu giderilmemektedir.

Sonuç ve Değerlendirme

Ülkemiz gelişim sürecinde olup diğer birçok alanda olduğu gibi şizofrenlere verilen tedavi, bakım ve rehabilitasyon hizmetleri yeniden yapılanma sürecindedir. Bu süreçte rol olan sosyal hizmet uzmanlarının rol ve görevleri gelişmektedir. Ancak sosyal hizmet uzmanlarının fonksiyonelliği ülkemizde sosyal devlet koşullarının iyileştirilmesi, sağlıklı sosyal politikaların ve sosyal kurumların oluşturulmasına bağlıdır. Bu politika ve kurumların ortaya konması zorunluluğu ortadadır. Ayrıca sosyal hizmet uzmanlarının eğitiminde klinik ve psikiyatrik sosyal hizmet uzmanın eğitimine önem verilmeli, ülkemizin ihtiyaç duyduğu klinik sosyal hizmet uzmanı personelinin uygulama becerisini geliştirecek teori ve bilimsel çalışmalar üniversitelerinin ilgili bölümlerince üretilmelidir.

KAYNAKÇA
1. Thomas, Martin ve John Pierson. Dictionary of Social Work. 5. Edit. London: Collins Educational, 2001.

2. Duyan, Veli. “ Tıbbi Sosyal Hizmet” . Sağlık ve Tolum Dergisi. Yıl 10, Sayı 1, Ocak- Mart 2000

3. AR I KAN. Ç. Psikiyatrik Sosyal Çalışma ve Psikiyatrik Ortamda Ekip Çalışması, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksek Okulu Yüksek Lisans Tezi. Ankara, 1985.

4. Uluğtekin, Sevda. Çocuk Mahkemeleri ve Sosyal İnceleme Raporları. Ankara: Bizim Büro, 1994

5. Özdemir, U. ( 1998 ) Psikiyatrik Sosyal Hizmet. H. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Hizmet A.D. Yayınlanmamış Doktora Tezi

6. ÇAKMAKLI, K. “Aileler İçin Sosyal Hizmet”. Ankara: Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları,1991.

7. Seyyar, Ali. AB. De Sosyal Hizmetler Kapsamında Tıbbi Rehabilitasyon Uygulamaları. ANKARA. Nisan, 2004.

	Sosyal Hizmet Mesleği	Sosyal Hizmet Alanları	Sosyal Kaynak Bilgiler